пропозиції роботи
Wypowiedzi
-
Corrado Calabrò
Jeśli w ogóle umrę
Jeśli w ogóle umrę
to w niedzielę.
Jeśli to się zdarzy
i ten dzień nadejdzie
to będę ja.
Dotąd zwlekałem
byłem zajęty.
Prosiłem o zastępstwo
krewnych, przyjaciół, znajomych.
Zobaczycie
jeśli w ogóle umrę
to w niedzielę.
z tomu „Una vita per il suo verso.
Poesie (1960-2002)”, 2002
tłum. z włoskiego Leszek Kazana
wersja oryginalna pt. „Se mai un giorno morrò”
w temacie W języku DantegoRyszard Mierzejewski edytował(a) ten post dnia 13.10.11 o godzinie 14:23 -
Corrado Calabrò (ur. 1935) – włoski poeta i prozaik. Urodził się w Reggio Calabria.
W 1957 roku ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie w Mesynie. Po studiach pracował w administracji rządowej, był m. in. dyrektorem gabinetu techniczno-prawnego w rządzie Alda Moro, zamordowanego w 1978 roku przez Czerwone Brygady, w latach 2001-2005 –
- prezesem Trybunału Administracyjnego dla Regionu Lacjum, od 2005 roku jest Prezesem Włoskiej Agencji do Spraw Regulacji Rynku Telekomunikacji (Presidente dell'Autorità per le Garanzie nelle Telecomunicazion). Jest specjalistą prawa pracy i prawa administracyjnego, autorem cenionej monografii z tych dziedzin. Jako poeta debiutował w 1960 roku tomem wierszy pt. „Prima attesa” (Pierwsze oczekiwanie), który zawierał wiersze pisane między
18 a 20 rokiem życia. Następny tom pt. „Agavi in fiore” (Agawy w rozkwicie, 1976) wydał dopiero po 16 latach. Inne jego tomy poezji to: „Mittente sconosciuta” (List od nieznajomej, 1984), „Il sale nell acqua” (Sól w wodzie, 1991), „Lo stesso rischio” (To samo ryzyko, 2000), A luna spenta” (Ciemny księżyc, 2003), „Poesie d’amore” (Wiersze o miłości, 2004), „T'amo di due amori” (Kocham cię dwie miłości, 2010). W 2002 roku ukazał się we Włoszech obszerny wybór jego wierszy pt. „Una vita per il suo verso. Poesie (1960-2002)” [Życie za wiersz. Wiersze (1960-2002)]. Jest też autorem powieści „Ricorda di dimenticarla” (Pamiętaj, żebyś o niej zapomniał, 1999). Za swą twórczość otrzymał wiele prestiżowych nagród literackich,
a także doktoraty honoris causa Narodowego Uniwersytetu Odeskiego im. Ilii Miecznikow (1997) i Uniwersytetu Vest din w Timisoarze (2000). Wiersze Calabrò tłumaczone były na wiele języków, m. in. na angielski, francuski, hiszpański, portugalski, grecki, rosyjski, ukraiński, rumuński, węgierski i polski.
Po polsku ukazał się tom: Corrado Calabrò: Napisy na murach. Wybór wierszy. Przedmową poprzedził Angelo Piero Cappello, przełożył Leszek Kazana. Czytelnik, Warszawa 2007.
Z tomu „Una vita per il suo verso. Poesie (1960-2002)”, 2002
Se mai un giorno morrò
Se mai un giorno morrò,
accadrà di domenica.
E in quel caso e in quel giorno
sarò io stesso a morire.
Se non l’ho fatto fin oggi
è stato per vari incombenti.
M’è toccato farmi sostituire
da parenti, amici, conoscenti.
Se mai un giorno morrò,
vedrete, avverrà di domenica.
przekład Leszka Kazany pt. „Jeśli
w ogóle umrę” w temacie Śmierć
L'ora in cui si spengono i moccoli
Quando non vedi più quella luce
accesa nel fondo degli occhi
della ragazza cui parli,
abbassa le palpebre e rientra:
è giunta l'ora in cui si fanno i conti
dietro le saracinesche calate,
nelle chiese si spengono i moccoli
e ognuno resta solo con se stesso.
przekład Leszka Kazany pt. „Gaszenie
ogarków” w temacie Schyłek miłości...
Ricordati di dimenticarla*
Non ti regalerò un castello,
e nemmeno un flat a Manhattan.
Non ti regalerò un anello,
col suo occhio spocchioso di diamante.
Ti donerò un ventaglio con su scritto:
te quiero para olvidarte,
para quererte te olvido.**
*Omaggio a A. Machado
**t'amo per dimenticarti,
ti dimentico per amarti.
przekład Leszka Kazany pt. „Pamiętaj, żebyś
o niej zapomniał” w temacie Poeci poetom
L'angelo incredulo
Ho paura di quest’amore
-se ci penso-
come si ha paura dell’angelo
che agli amanti che varcano la soglia
oltre la quale si smarrisce l’anima
sostituisce la chiave criptata
con la copia smagnetizzata
dall’invidia segreta degli dei.
Amore,
ho paura di quest’amore
non voluto e onnivolente
-se ci penso-
come ho paura dell’angelo incredulo
che viene a tentarmi nottetempo:
se ci penso
e se non ci penso.
przekład Leszka Kazany pt. „Anioł niedowiarek” w temacie
Angelologia i dal..., czyli motyw anioła w poezji
Non sei una dea
Non sei una dea; delle dee, di grazia, hai
l'atarassia, quest'incapacità
di uscire da te stessa e amare un altro.
Non sei una dea; anche se ne hai il passo
ed i silenzi oblunghi.
Dolce, comunque, anche per le dee
si consuma la brace della notte.
Ricordi il mio primo madrigale ?
"Sai perché neanche la luna si trucca ?
Perché è bella così, del suo pallore".
E l'altro (che poi era di Rilke) :
„Non perché tu sia più vicina
a Dio, ma perché bianche hai le mani...”
A pensarci, la cosa meno aliena
per cui t'ho amata inconiugabilmente
(come una dea, appunto) è stata questa
tua verginale disumanità.
Con uno sbadiglio soffocato
albeggiano, smaccate, le pareti.
Sento un respiro lieve alle mie spalle
ma non mi volto: ti vedrei negli occhi
riaccendersi, col sorgere del giorno,
il neon rifreddo delle adolescenti.
przekład Leszka Kazany pt. „Nie jesteś
boginią” w temacie Kobiecy portret
Ostenda
Mare,
acqua quasi piovana,
mare senz’alba.
Acqua senz’alba,
identità smarrita.
Mare del Nord
battuto dalla pioggia,
l’orizzonte a ridosso
fin dal mattino.
Sembra più sterminata la spiaggia,
bianchissima,
che va fino all’Olanda.
Perde le ore il giorno,
d’incertezza.
S’abbuia, dietro il balcone,
la camera d’albergo.
Piano, educatamente,
distacchi prima il fianco e poi la mano
dal mio costato.
przekład Leszka Kazany pt. „Ostenda”
w temacie Marynistyka
Una porta sbattuta
Pronunciato per caso in mia presenza
rintocca da stamani nelle orecchie,
come in due campane intronate,
quel nome.
Per un inverno intero l'ho covato,
indugiando con l'ultimo mozzone
o ascoltando la pioggia battente.
Di colpo è risuonato stamattina
a voce alta e con tono indifferente.
Ech eggia come una porta sbattuta
nel pomeriggio spazzato dal vento.
przekład Leszka Kazany pt. „Zatrzaśnięte
drzwi” w temacie Drzwi
Stanca le ali...
M'agguanti l'anima ancora,
come un falcone il pugno,
e da lei spicchi il tuo volo
per riagguantarla più forte al ritorno.
Bruciano,
ai bordi ingrigiti del pratone,
le foglie di eucalipto;
bruciano all'aria chiara incenso immemore.
Tornerai, non tornerai:
stanca l'azzurro le ali al desiderio.
przekład Leszka Kazana pt. „Podcięte skrzydła”
w temacie Trochę o duszy
Ma più che mai...
Dall'inizio mi manchi
come l'acqua alla sete del deserto.
Mi manchi quando ti cammino a fianco:
non vanno nella stessa direzione,
se non per breve tratto,
due treni su binari paralleli.
Mi manchi quando sono con un'altra,
come manca la freccia alla ferita
che per la sua estrazione si dissangua.
Ogni giorno mi manchi; e in ogni dove
perchè all'assenza di te
non c'è altrove.
Ma più che mai mi manchi
quando mi stringi come fossi un altro
e poi rimani sveglia accanto a me.
przekład Leszka Kazany pt. „Najbardziej"
w temacie Miłość
Piccoli passi
Muovo un po' raccorciati i miei passi.
Dolce il sole mi scalda le spalle
e allungata si stende a terra l'ombra.
Un passero saltella sopra un ramo.
Prona per terra mi precede l'ombra;
ma ad un'altra, piccina, dà la mano.
przekład Leszka Kazany pt. „Krótkie kroki”
w tematach: Nogi, stopy i wszystko to, do czego służą
i Świat chwiejnych cieni
Polo negativo
Non c'è incanto
a guardarti tenendoti per mano
col tremore di un raggio nell'acqua.
Non c'è scopo
a stare attanagliato dall'attesa
del prossimo insicuro appuntamento.
Non c'è senso
a fissare supino nella notte
il buio compatto e oppresso di silenzi:
perché sento qui dentro che non m'ami.
przekład Leszka Kazany pt. „Biegun ujemny”
w temacie Bez wzajemności
L'acqua tra le dita
Sei ancora bella, dolcemente bella:
s'illumina il tuo viso a una carezza
come uno schermo sfiorato
da un contatto magnetico.
Non si può stringere l'acqua nel pugno
non puoi fermare il vento tra le dita
non si può trattenere un'aguglia
con le mani indurite.
T'amo e tu m'ami: sotto i polpastrelli
sento sfuggire la tua giovinezza.
przekład Leszka Kazana pt. „Woda między
palcami” w temacie Miłość
Il dono di Pandora
Porto altrove la testa,
altrove gli occhi
e le mani
tremanti per la febbre del tuo corpo.
Più amorfo d'un viaggio nel Catai,
più irriducibile di un'eresia,
più innervato nel bulbo che il rimpianto,
più lacerante della giovinezza
è il non-evento che ci ha separati:
fra te e me è interposto il tuo rifiuto.
Facendone stampella dignitosa,
la schiena raddrizzata e gli occhi opachi
porterò, come Edipo, tra la gente
che, di te ignara, vive la sua vita.
Io la preserverò dal tuo contagio;
non schiuderò il tuo dono di Pandora.
Monaco portatore del suo enigma,
terrò per me, nel cavo del bastone,
il mio baco da seta prigioniero.
Sopporterò il tuo morso
come un fachiro immune dal veleno
del suo serpente disincantato.
A denti stretti manterrò serrato
il mio favo di fuoco nella canna
dorsale, svuotata del midollo.
Esso sarà la mia risorsa estrema.
Soltanto nel momento in cui sentissi,
non reggendo oltre a questa contrattura,
d'esser sul punto di dire il tuo nome,
il suo cianuro romperò tra i denti.
przekład Leszka Kazany pt. „Dar Pandory”
w temacie Bez wzajemności
Mittente sconosciuta
Porto dentro di me la tua carezza
come si serba nel petto una lettera
intatta nella busta, col sigillo.
Di te io so quello che ne sa il vento,
molando al tornio l'orlo della bocca,
della vena che pulsa in fondo al pozzo.
Incalzo l'esitare dei tuoi occhi,
che indietreggia ondulando e si rintana
fino a ancorarsi in un fondo più cupo.
Ma c'è una scheggia che ti svia lo sguardo
come un prisma deflette la luce.
przekład Leszka Kazany pt. „List od nieznajomej”
w temacie Listy poetyckie
Ho gli orecchi pieni di mare
Così, librata su un pallone d'acqua,
galleggia la mia zattera sull'ombra
come un pianeta, sullo spazio oscuro,
sostenuto a distanza da una stella.
Ho gli orecchi pieni di mare.
Ho l'anima che come una medusa
biancheggia, nottambula, in cresta
al fluttuare violetto dell'acqua.
Dell'acqua, rigonfia d'ignoto;
dell'ombra, ch'è tiepida di te.
przekład Leszka Kazany pt. „Uszy pełne morza”
w temacie Autoportret w lustrze wiersza
Della dichiarazione dei diritti
del buon popolo della Virginia
Mi dispiace, cara,
ma il mio amore non alberga nei salotti.
Vaga dietro alle ombre
guizzanti dei bivacchi sulla sabbia.
Labbra d'altra donna non sciolgono
il nodo stretto nella corda di fibre,
tesa quanto più lei s'allontana.
Oscuramente di lei mi dissanguo,
di lei sono in cerca al risveglio
come il capretto del latte di capra.
E la felicità, la sicurezza?
Ah! da noi sono come l'acqua di mare:
si sa ch'è là, ma nessuno la compra.
przekład Leszka Kazany pt. „Deklaracja praw
dobrego narodu Wirginii” w temacie Miłość
Il tempo si raggruma
Sei qui:
non si dibatte più, mosca impazzita,
nella rete delle ore la tua assenza.
Sei qui:
non pialla più il cervello
la tua attesa.
Sei qui:
il tempo si raggruma,
lo spazio prende corpo in questo evento
przekład Leszka Kazany pt. „Czas krzepnie”
w temacie Oczekiwanie
Detesto i ricordi
Detesto i ricordi!
Si vive - a quanto sembra - per defluire
un poco al giorno, come l'acqua annega
nella corrente il senso del passato.
Non noi, quello che in noi di noi è morto,
solo quello ha vissuto.
Detesto dunque i ricordi.
Non hanno mai fatto riaccendere
un sigaro: figurati un amore!
Sono vecchie vestite da bambine,
voglie contro natura, ermafrodite.
Ma poi di loro a me che me ne viene?
Giungessero i miei versi come sassi
a lapidare i lemuri del tempo
che si strusciano al cerebro, annidati
nel sacco lacrimale a trarne linfa
notturna, nel primo dormiveglia!
Non li rinsangueranno i miei rimpianti:
li accecherò con una torcia bianca.
Detesto anche il ricordo dei ricordi
Se in qualche modo mi ricorda te!
przekład Leszka Kazany pt. „Nie znoszę
wspomnień” w temacie Wspomnienia
Venere a
S’affacia a annunciare la sera
il primo pianeta del mattino.
Ed in mezzo la notte
sterminata di stelle
la notte grande tenda dell’attesa
la notte aperta a tante dimensioni
quante ne può avere l’universo.
Ma noi vediamo solamente
la stella che abbiamo nella mente,
quella che sappiamo di guardare.
przekład Leszka kazany pt. „Wenus a”
w temacie Gwiazdy, planety, kosmos w poezji...
Venere b
L’ultimo pensiero della sera
il primo pensiero del mattino.
Ed in mezzo la notte,
sciabica oscura d’angosce acquattate,
la notte ch’equipara l’est all’ovest
e tuttavia non colma le distanze.
La notte
questa notte ricorrente
che rende improponibile il presente
perché ha ancora il passato da smaltire.
przekład Leszka Kazany pt. „Wenus b”
w temacie Wiersze na różne pory dnia
Inne wiersze Corrada Calabrò w tematach:
Latarnie – symbolika i poetyckie konteksty/Miniatury poetyckie/Gdy otworzysz oczy wydaje ci się już , że widzisz, Lęk, Przodkowie – bliżsi i dalsi, Noce bezsenne..., Prawda i kłamstwoRyszard Mierzejewski edytował(a) ten post dnia 14.10.11 o godzinie 14:14 -
Radosław Lemański:
Witam serdecznie!
z przyjemnością informuję, że właśnie ukazał się mój tomik poezji pt.
"trwałem umarłem rodzę się żyję" ...
Serdeczne gratulacje, Radku! Życzę dalszych sukcesów na poetyckiej nivie. RyszardRyszard Mierzejewski edytował(a) ten post dnia 12.10.11 o godzinie 19:27 -
Tomas Tranströmer
Cisza
Idźże dalej, oni są pochowani...
Chmura przepływa przez tarczę słońca.
Głód jest wysoką budowlą
która przesuwa się nocą
w sypialni otwiera się ciemny rdzeń
szybu windowego wskazującego wnętrza.
Kwiaty w rowie. Fanfara i cisza.
Idźże dalej, oni są pochowani...
Srebro stołowe uchodzi z życiem w dużych ławicach
na dużej głębokości gdzie Atlantyk jest czarny.
z tomu „Sorgegondolen”, 1996
tłum. ze szwedzkiego Leonard Neuger
wersja oryginalna pt. „Tystnad” w temacie
Poezja skandynawskaRyszard Mierzejewski edytował(a) ten post dnia 05.04.12 o godzinie 19:07 -
Poranek po-
W pierwszy poranek po-
wyborczy głos od-
dał wiatr
zadął siarczyście jednym
w plecy poklepał
radością nadzieją na lepsze
jutro
innym dmuchnął lekceważąco
i boleśnie prosto w twarz
odebrał
na kilka lat wszelkie
nadzieje
Robią teraz
miny dobre do złej gry
improwizują erystyczne wygibasy
wsłuchują się nabożnie
w każde
enigmatyczne słowo gdy
ich wódz prze-
mawia
prezes nic nie mogę k...
teraz (nie) my
ale już za kilka lat
będzie Buda-
peszt
w Warszawie
ale
po jaką cholerę?
Wiersz jest też w temacie Wybory -
Poranek po-
W pierwszy poranek po-
wyborczy głos od-
dał wiatr
zadął siarczyście jednym
w plecy poklepał
radością nadzieją na lepsze
jutro
innym dmuchnął lekceważąco
i boleśnie prosto w twarz
odebrał
na kilka lat wszelkie
nadzieje
Robią teraz
miny dobre do złej gry
improwizują erystyczne wygibasy
wsłuchują się nabożnie
w każde
enigmatyczne słowo gdy
ich wódz prze-
mawia
prezes nic nie mogę k...
teraz (nie) my
ale już za kilka lat
będzie Buda-
peszt
w Warszawie
ale
po jaką cholerę?
Wiersz jest też w temacie
Wiersz na taki dzień, jak dzisiajRyszard Mierzejewski edytował(a) ten post dnia 10.10.11 o godzinie 14:02 -
Tomas Tranströmer
Postludium
Wlokę się jak draga po dnie świata.
Wszystko przywiera co mi zbędne.
Zmęczone oburzenie, żarliwe zniechęcenie.
Oprawcy chwytają za kamień, Bóg pisze na piasku.
Ciche pokoje.
Meble gotowe do lotu w świetle księżyca.
Ostrożnie wchodzę w siebie
przez las pustych zbroi.
z tomu „Det vilda torget”, 1983
tłum. ze szwedzkiego Leonard Neuger
wersja oryginalna pt. „Postludium” w temacie
Poezja skandynawskaRyszard Mierzejewski edytował(a) ten post dnia 10.10.11 o godzinie 06:32 -
Tomas Tranströmer*
Sześć zim
1
w czarnym hotelu śpi dziecko.
A na zewnątrz noc zimowa:
toczą się wielkookie kostki.
2
Elita umarłych skamieniała
na cmentarzu św. Katarzyny:
wiatr trzęsie się w arktycznej zbroi.
3
W czasie wojny, gdy leżałem chory,
wyrósł ogromny sopel za oknem.
Sąsiad i harpun. Wspomnienie bez wyjaśnienia.
4
Lód zwisa z krawędzi dachu.
Sople: gotyk do góry nogami.
Abstrakcyjne bydło, wymiona ze szkła.
5
Na bocznym torze pusty wagon kolejowy.
Nieruchomy. Heraldyczny.
Z podróżami w szponach.
6
Wieczorem śnieżna poświata. Świetlista meduza
wynurza się przed nami. Nasze uśmiechy
w drodze do domu. Zaklęty szpaler.
z tomu „17 dikter”, 1954
tłum. ze szwedzkiego Leonard Neuger
*notka o autorze, inne jego wiersze w oryginale i linki
do polskich przekładów w temacie Poezja skandynawska -
Tomas Tranströmer
Do przyjaciół za granicą
Tak mało do Was pisałem. Lecz czego nie mogłem napisać
rosło jak dawny statek powietrzny
i w końcu wyślizgnęło się przez nocne niebo.
Oto list u cenzora. Cenzor zapala lampę.
Wszystko przywiera, co mi zbędne.
W świetle wyskakują moje słowa jak małpy na kratę:
miotają się, zamierają, pokazują zęby!
Czytajcie między wierszami. Spotkamy się za lat 200,
gdy zapomniane będą mikrofony w ścianach hotelu
i nareszcie zasną. Staną się skamielinami.
z tomu „Stigar”, 1973
tłum. ze szwedzkiego Leonard Neuger
wersja oryginalna pt. „Till vänner bakom en gräns”
w temacie Poezja skandynawska
Wiersz jest też w temacie TotalitaryzmRyszard Mierzejewski edytował(a) ten post dnia 10.10.11 o godzinie 05:20 -
Tomas Tranströmer
Do przyjaciół za granicą
Tak mało do Was pisałem. Lecz czego nie mogłem napisać
rosło jak dawny statek powietrzny
i w końcu wyślizgnęło się przez nocne niebo.
Oto list u cenzora. Cenzor zapala lampę.
Wszystko przywiera, co mi zbędne.
W świetle wyskakują moje słowa jak małpy na kratę:
miotają się, zamierają, pokazują zęby!
Czytajcie między wierszami. Spotkamy się za lat 200,
gdy zapomniane będą mikrofony w ścianach hotelu
i nareszcie zasną. Staną się skamielinami.
z tomu „Stigar”, 1973
tłum. ze szwedzkiego Leonard Neuger
wersja oryginalna pt. „Till vänner bakom en gräns”
w temacie Poezja skandynawska
Wiersz jest też w temacie Listy poetyckieRyszard Mierzejewski edytował(a) ten post dnia 22.08.12 o godzinie 07:26 -
Tomas Tranströmer
Nokturn
Nocą przejeżdżam przez wieś. Domy wychodzą
w światło reflektorów – one nie śpią, chcą pić.
Domy, stodoły, szyldy, bezpańskie pojazdy – właśnie teraz
ubierają się w Życie. - Ludzie śpią:
część śpi spokojnie. Inni mają napięte twarze
i leżą jakby uprawiali ostry trening – na wieki.
Nie śmią poluzować choć sen ich taki ciężki.
Spoczywają jak spuszczone zapory gdy obok przeciąga misterium.
Za wsią droga biegnie długo wśród leśnych drzew.
I drzewa, drzewa milczące w zgodzie z sobą.
Mają teatralny kolor, który jest w blasku ognia.
Ich liście, jakże wyraźne! Towarzyszą mi aż do domu.
Leżę i zaraz zasnę. Widzę nieznane obrazy
znaki, które gryzmolą się same pod powieką
na ścianie mroku. W szczelinę między jawą i snem
próbuje się wcisnąć wielki list, daremnie.
z tomu „Den halvfärdiga himlen”, 1962
tłum. ze szwedzkiego Leonard Neuger
wersja oryginalna pt. „Nocturne” w temacie
Poezja skandynawskaRyszard Mierzejewski edytował(a) ten post dnia 10.10.11 o godzinie 04:18 -
Najpierw odkryliśmy Szymanowskiego
Monica i Tomas Tranströmerowie – źródło: AFP
Tomas był krytykowany za to, że jego wiersze nie niosą żadnego wyraźnego politycznego przesłania. Teraz, z perspektywy czasu, widać, że było to nieuzasadnione.
Z Monicą i Tomasem Tranströmerami rozmawia Zbigniew Bidakowski
W rozmowie uczestniczą trzy osoby. Tomas rysuje, pisze, gestykuluje – nie mówi jednak prawie nic. Monica opowiada o Tomasie i jego wierszach w trzeciej osobie, a czasami zwraca się bezpośrednio do niego, żeby potwierdził coś gestem lub mimiką.
Zbigniew Bidakowski: Czy w pańskiej poezji jest obecna polityka?
Monica Tranströmer: A co pan ma na myśli mówiąc: poezja polityczna. W latach 60. i 70. Tomas był krytykowany za to, że jego wiersze nie niosą żadnego wyraźnego politycznego przesłania. Teraz, z perspektywy czasu, widać, że było to nieuzasadnione.
W 2005 r. Goran Greider wydał antologię szwedzkiej poezji politycznej. Wybrał do niej jeden wiersz Tomasa z początku lat 70. zatytułowany „Do przyjaciół z drugiej strony granicy". Tomas napisał go po wizycie w Rydze w 1970 roku. Mini-esej Greidera towarzyszący wierszowi nosi tytuł „Mniej odpowiedni wiersz" (dla politycznej atmosfery czasu). Dla radykalnych krytyków z tamtych lat wiersz był napisany z niewłaściwych politycznych pozycji.
Kiedy czyta się listy Tomasa do Roberta Bly na początku lat 70. — zostały opublikowane w 2001 r. — widać, że Tomas był wyraźnie zirytowany tą krytyką. Jako psycholog pracujący w eksperymentalnym więzieniu dla młodzieży uważał, że dał wkład w budowę lepszego społeczeństwa. Jednak później, w latach 80. Tomas doszedł do wniosku, że opór, jaki napotykał, był właściwie pożyteczny. Nie dawał impulsów do pisania wierszy politycznych, ale zmuszał do większych wymagań wobec siebie.
ZB: W Polsce obecnie poezja nie musi, a nawet nie powinna, być „lewostronna", ale często prezentuje punkt widzenia robotniczy, z tym że robotnik nie musi być komunistą, może być katolikiem.
MT: No właśnie, poezja polityczna realizuje się w różny sposób w różnych częściach świata. W krajach, które doświadczają prześladowań, poezja ma duże znaczenie i może nawet wpływać na politykę. Szwecja żyje w wolności od długiego czasu i poezja polityczna w ostatnich dziesięcioleciach pisana jest z perspektywy lewicowej.
ZB: Muzyka odgrywa wielką rolę w życiu Tomasa, również teraz, kiedy może grać na fortepianie tylko lewą ręką. Czy do utworów Tomasa była komponowana muzyka?
MT: Oczywiście, jest bardzo wiele takich kompozycji, dużo także utworów chóralnych.
ZB: Jaki był państwa pierwszy kontakt z polską kulturą?
MT: Zawdzięczamy go właśnie muzyce. Najpierw był z pewnością Karol Szymanowski, to musiały być wczesne lata 50. Później Tomas odkrył Czesława Miłosza, który bardzo wcześnie został przełożony na szwedzki; „Zniewolony umysł" — już w latach 50. Wywarł duże wrażenie. Tomas zawsze bardzo podziwiał Miłosza. Później w latach 70. doszedł Zbigniew Herbert i Tadeusz Różewicz, a jeszcze później Wisława Szymborska i Adam Zagajewski.
Tomas spotykał Miłosza wiele razy. Na festiwalach poetyckich, gdy Miłosz był jeszcze emigrantem, następnie w Krakowie i ostatni raz w naszym domu, tu w Sztokholmie w 2000 roku, kiedy Miłosz był uroczyście przyjmowany w Sztokholmie. Zbigniewa Herberta spotkaliśmy we Włoszech. Był bardzo podziwiany w Niemczech, zdaje mi się, jako pierwszy, który otrzymał nagrodę Petrarki. Tomas też dostał tę nagrodę, wiele lat później, i przy takiej właśnie okazji spotkaliśmy Herberta. Przypominał trochę kobolda. Zachowywał się bardzo swobodnie między wielbicielami. Mały jak kot! Również z Wisławą Szymborską, którą jesteśmy zachwyceni, mieliśmy regularne kontakty przez wspólnych przyjaciół.
Tomas był w Polsce wiele razy. Pierwszy raz w 1987 roku. Zaczęliśmy od Warszawy, potem pojechaliśmy do Krakowa i na tamtejszy uniwersytet. Wspomnienia z Warszawy są wzruszające. To był listopad, Wszystkich Świętych, Warszawa było podniszczona. Było ciemno i zimno, ale miasto świeciło tymi wszystkimi zniczami.
Kraków i Gdańsk odwiedziliśmy wiele razy. Spotkania ze studentami Uniwersytetu Jagiellońskiego zawsze były stymulujące. I nigdy nie bywaliśmy na tak eleganckich kolacjach, jak te, na jakie zapraszało nas małe wydawnictwo w Krakowie. Innym wzruszającym wspomnieniem jest festiwal poezji w Krakowie, na którym było 2000 słuchaczy. Do tego nie byliśmy przyzwyczajeni w Szwecji! Ostatnia nasza wizyta miała miejsce jesienią 2005 r. w Warszawie, gdzie Tomas uczestniczył w festiwalu im. Zbigniewa Herberta.
ZB: Jaka jest różnica między polską a szwedzką poezją, czy widać jakieś narodowe cechy?
MT: Na pewno są narodowe, specyficzne właściwości, które znawca literatury mógłby usystematyzować. Myślę, że w polskiej poezji można znaleźć dużo więcej humoru i ironii, która nie jest wcale równie oczywista w nowoczesnej szwedzkiej poezji. Ważnym składnikiem szwedzkiej poezji jest natura. W czasie jednej z naszych wizyt w Polsce spotkaliśmy pewnego literaturoznawcę, który powiedział: że piszecie o naturze, to dość oczywiste. W Polsce też tak potrafimy. Ale my nie piszemy tyle o kamieniach – jak wy. Dlaczego, pytał Tomasa, jest tyle kamienia w pańskiej poezji, panie Tranströmer.
ZB: W Polsce jest się poetą religijnym lub nie. Kto jest religijny pisze o Bogu, o stosunku człowieka do Boga itd. Kto nie jest religijny – pisze o czym innym. W Szwecji natomiast odkrywana jest religijność wszędzie, jest tylko – w pewnym sensie – ukryta pod powierzchnią. Czy Tomas jest poetą, który przywiązuje wagę do stosunków między człowiekiem a Bogiem?
MT: Z pewnością jest słusznym spostrzeżeniem, że szwedzka religijność – kiedy jest – leży ukryta pod powierzchnią. Jeśli jednak zapytać Tomasa, czy jest religijny, odpowie z pewnością, bez wahania, że tak. I na pewno widać to w jego poezji.
Szwedzkie środowisko intelektualne było jednym z najbardziej zsekularyzowanych. Teraz może trochę to złagodniało. Kiedyś jednak droga do religii była w powszechnym odczuciu zamknięta i wtedy potrzeby religijne realizowało się w tych dziedzinach, w których były akceptowane. W pewnych okresach była to ideologia lewicowa.
Ale również ludzie areligijni mają swoją potrzebę wiary: potrzebę prostoty i stałych zasad. W świecie będącym w ciągłym ruchu chcą wiedzieć, jak należy myśleć, chcą dostawać informacje posegregowane i ocenione. Tutaj można używać języka w charakterze liturgii – aby wzmocnić siłę przekonań w pożądanym przez nadawcę kierunku.
Rozmawiał Zbigniew Bidakowski
źródło: Rzeczpospolita
W innej wersji rozmowa ta drukowana była w szwedzko-polskim kwartalniku "Suecia-Polonia" nr 2/2007
Notka o poecie, jego wiersze w oryginale i linki do polskich przekładów w temacie
Poezja skandynawskaRyszard Mierzejewski edytował(a) ten post dnia 10.10.11 o godzinie 04:22 -
Tomas Tranströmer
Gondola żałobna nr 2
I
Dwóch dziadków, teść i zięć, Wagner i Liszt, mieszka przy Canala Grande
wraz z tą niespożytą kobietą, co wyszła za króla Midasa,
który czego nie dotknie, przemienia w Wagnera.
Zielony ziąb morza przenika przez posadzki do pałacu.
Wagner jest naznaczony, znany profil Kacperka jeszcze bardziej umordowany niż dawniej,
twarz – białą flagą.
Gondola z ciężkim ładunkiem ich życia, dwa powrotne, jeden w jedną stronę.
II
Jedno z okien pałacu otwiera się i w nagłym przeciągu – czyjaś wykrzywiona twarz.
Na dole płynie gondola śmieciarzy poruszana przez dwóch jednowiosłowych bandytów.
Liszt zapisał kilka akordów tak ciężkich, że trzeba by je przekazać
Instytutowi Mineralogicznemu w Padwie do analizy.
Meteoryty!
Zbyt ciężkie by trwać w spoczynku, mogą tylko spadać i spadać w przyszłość
do czasu koszul brunatnych.
Gondola z ciężkim z ciężkim ładunkiem skulonych kamieni przyszłości.
III
Widok na rok 1990.
25 marca. Niepokój o Litwę.
Śniło mi się, że odwiedzam wielki szpital.
Brakowało personelu. Wszyscy byli pacjentami.
W tym samym śnie nowo narodzona dziewczynka,
która mówiła całymi zdaniami.
IV
Przy zięciu, człowieku swoich czasów, Liszt jest wyliniałym światowcem.
Ale to tylko pozór.
Głębia, która przymierza i odrzuca różne maski,
tę właśnie wybrała dla niego -
głębia, która chce przyjść do ludzi nie ukazując twarzy.
V
Wielebny Liszt zwykle sam dźwiga swój bagaż przez roztopy i upały,
a kiedy umrze, nikt nie wyjdzie po niego na stację.
Ciepła bryza bardzo uzdolnionego koniaku zabierze go w połowie misji.
Wciąż ma jakąś misję do spełnienia.
Dwa tysiące listów rocznie!
Uczniak przepisujący sto razy błędnie napisany wyraz zanim mu wolno pójść do domu.
Gondola z ciężkim ładunkiem życia, jest zwykła i czarna.
VI
Z powrotem do roku 1990.
Śniło mi się, że jadę niepotrzebnie dwieście kilometrów.
I wszystko było powiększone. Wróble wielkie jak kury
śpiewały aż uszy puchły.
Śniło mi się, że narysowałem klawisze fortepianu
na kuchennym stole. Grałem na nich, bezgłośnie.
Przyszli sąsiedzi, żeby posłuchać.
VII
Fortepian, który milczał przez całego Parsifala (ale słuchał), nareszcie może się odezwać.
Skargi... sospiri...
Dziś wieczorem Liszt gra ciągle na wciśniętym pedale morza,
tak że zielona potęga morza przenika przez posadzkę, wtapia się w kamienie budynku.
Dobry wieczór, śliczna głębio!
Gondola z ciężkim ładunkiem życia, jest zwykła i czarna.
VIII
Śniło mi się, że pierwszy raz idę do szkoły i jestem spóźniony.
W klasie wszyscy nosili białe maski.
Kto był nauczycielem, trudno orzec.
z tomu „Sorgegondolen”, 1996
tłum. ze szwedzkiego Leonard Neuger
Na przełomie 1882 i 1883 roku Liszt odwiedził w Wenecji swoją córkę Cosimę i jej męża,
Richarda Wagnera. Parę miesięcy później Wagner umarł. W tym czasie Liszt skomponował
dwa utwory fortepianowe pod tytułem „Trauergondol” (Gondola żałobna). - przyp. autora
Wersja oryginalna pt. „Sorgegondolen nr 2” w temacie Poezja skandynawska
wiersz jest też w temacie Co się poetom śni...?Ryszard Mierzejewski edytował(a) ten post dnia 09.10.11 o godzinie 10:16 -
Tomas Tranströmer
Vermeer
Żadnego schronienia... Zaraz po drugiej stronie ściany zaczyna się wrzawa,
zaczyna się zajazd
z rechotem i biadoleniem, rzędami zębów, łzami, grzmotem dzwonów
i pomylonym śmiercionośnym szwagrem przed którym wszyscy muszą drżeć.
Wielka eksplozja i spóźniony tupot ratunku
statki pyszniące się na redzie, pieniądze wpełzające do kieszeni niewłaściwego człowieka
żądania piętrzące się na żądaniach
rozchylone kielichy kwiatów które się pocą przeczucia wojen.
Stamtąd przez ścianę do wnętrza jasnej pracowni
do jednej sekundy która przeżyje wieki.
Obrazy nazywają siebie „Lekcja muzyki”
albo „Kobieta w niebieskiej sukni czytająca list” -
ona w ósmym miesiącu, dwa serca w niej kopią.
Na ścianie w głębi wisi pomarszczona mapa Terra Incognita.
Oddychać lekko... Nieznana błękitna materia przygwożdżona do krzeseł.
Złote nity wleciały z niesłychaną prędkością
i z nagła zgasły
jakby nigdy nie były niczym innym niż spoczynkiem.
Od głębi albo wysokości szumi w uszach.
To ciśnienie z drugiej strony ściany
zawiesza każdy fakt
i utwierdza pędzel.
To boli tak przechodzić przez ściany, od tego się choruje
ale to konieczne.
Świat jest jeden. Lecz ściany...
A ściana jest częścią ciebie -
o tym się wie albo nie wie ale tak jest ze wszystkimi
poza małymi dziećmi. Dla nich żadnej ściany.
Czyste niebo oparło się o ścianę.
O jest jak modlitwa do pustki.
A pustka zwraca ku nam twarz
i szepcze
„nie jestem pusta, jestem otwarta”.
z tomu „För levande och döda”, 1989
tłum. ze szwedzkiego Leonard Neuger
wersja oryginalna pt. „Vermeer” w temacie
Poezja skandynawska
Jan Vermeer „Lekcja muzyki”, ok. 1659-1664
Jan Vermeer „Kobieta w niebieskiej sukni czytająca list”,
ok. 1662-1665Ryszard Mierzejewski edytował(a) ten post dnia 09.10.11 o godzinie 07:41 -
Tomas Tranströmer
Ulotka
Cicha wściekłość gryzmoli w głąb po ścianie.
Kwitnie sad, nawołuje kukułka.
To narkoza wiosny. A cicha wściekłość
maluje swe hasła na wspak w garażach.
Widzimy wszystko i nic, ale sterczący jak peryskopy
obsługiwane przez strachliwą załogę podziemia.
To wojna minut. Prażące słońce
stoi nad lazaretem, parkingiem cierpienia.
My żywe gwoździe powbijane w społeczeństwo!
Pewnego dnia oderwiemy się od wszystkiego.
Poczujemy powiew śmierci pod skrzydłami
i będziemy łagodniejsi i drapieżniejsi niż tutaj.
z tomu „För levande och döda”, 1989
tłum. ze szwedzkiego Leonard Neuger
wersja oryginalna pt. „Flygblad” w temacie
Poezja skandynawskaRyszard Mierzejewski edytował(a) ten post dnia 08.10.11 o godzinie 22:51 -
Tomas Tranströmer
Ogniste gryzmoły
W te ponure miesiące moje życie roziskrzyło się tylko gdy się z tobą
kochałem.
Jak świetlik: zapala się i gaśnie, zapala się i gaśnie – w przebłyskach
można iść w jego ślady
w mroku nocnym wśród drzew oliwnych.
W te ponure miesiące dusza siedziała skulona i bez życia
lecz ciało poszło prostą drogą do ciebie.
Ryczało nocne niebo.
Doiliśmy kosmos ukradkiem i przeżyliśmy.
z tomu „Det vilda torget”, 1983
tłum. ze szwedzkiego Leonard Neuger
wersja oryginalna pt. „Eldklotter” w temacie Poezja skandynawskaRyszard Mierzejewski edytował(a) ten post dnia 08.10.11 o godzinie 23:38 -
Tomas Tranströmer
Początek powieści późnojesiennej nocy
Statek pasażerski pachnie olejem i coś w nim bezustannie grzechocze niczym natrętna myśl. Zapala się reflektor. Zbliżamy się do przystani. Tylko ja tu wysiadam. „Przerzucić kładkę?” Nie. Stawiam długi, rozchwiany krok prosto w noc i jestem na pomoście, na wyspie. Czuję się wilgotny i sztywny – motyl, który dopiero wypełzł z poczwarki, plastikowe siatki w obu rękach wiszą jak kalekie skrzydła. Odwracając się widzę, jak statek odpływa z rozświetlonymi oknami, po omacku docieram do domu, który tak długo stał pusty. Wszystkie domy w sąsiedztwie są niezamieszkałe... Miło się tu zasypia. Leżę na plecach nie wiedząc, czy to sen, czy jawa. Przeczytane książki przepływają jak stare żaglowce w drodze do trójkąta bermudzkiego, by tam zniknąć bez śladu... Słychać pusty dźwięk, roztargniony bęben, jakiś przedmiot, miotany wiatrem, raz po raz uderza o coś, co ziemia trzyma kurczowo. Jeśli noc to nie tylko brak światła, jeśli noc rzeczywiście jest czymś, to właśnie tym dźwiękiem. Odgłosem powolnego serca w stetoskopie – uderza, na chwilę cichnie, znów powraca. Jak gdyby jego właściciel zygzakiem przechodził Granicę. Albo jakby ktoś dobijał się przez ścianę, ktoś z tamtego świata, kto się tu zapodział – uderza, chce
powrócić. Za późno! Nie zdążył na dół, nie zdążył na górę, nie zdążył na pokład... Tamten drugi świat i ten świat. Nazajutrz rano widzę złotobrązowy, syczący wiecheć. Pełzające korzenie. Kamienie o ludzkich twarzach. Las pełen jest spóźnionych na rejs cudaków, które kocham.
z tomu „Sanningsbarriären”, 1978
tłum. ze szwedzkiego Magdalena Wasilewska-Chmura
wersja oryginalna pt. „Början på senhöstnattens roman”
w temacie Poezja skandynawska
Dwa miasta
Każde po swojej stronie cieśniny, dwa miasta,
jedno w zaciemnieniu, okupowane przez wroga.
W drugim palą się lampy.
Świecący brzeg hipnotyzuje ten mroczny.
Wypływam w transie
na połyskujące ciemne wody.
Wdziera się głuche, tubalne uderzenie.
To głos przyjaciela: weź swój grób i idź.
z tomu „Sorgegondolen”, 1996
tłum. ze szwedzkiego Leonard Neuger
wersja oryginalna pt. „Två städer”
w temacie Poezja skandynawskaRyszard Mierzejewski edytował(a) ten post dnia 09.10.11 o godzinie 10:38 -
Tomas Tranströmer
Rozproszona gmina
I
Wyraziliśmy zgodę i pokazaliśmy nasze domy.
A przybysz pomyślał: dobrze mieszkacie.
Slumsy we wnętrzu są waszym.
II
Wewnątrz kościoła: sklepienia, kolumny
białe jak gips. Jak gipsowy pancerz
na złamanej ręce wiary.
III
Wewnątrz kościoła jest puszka na kwestę,
co wznosi się sama z posadzki
i chodzi wzdłuż ławek.
IV
A dzwony kościelne muszą zejść pod ziemię.
Wiszą w rurach kloacznych.
Dzwonią pod naszymi krokami.
V
Somnambulik Nikodem w drodze
na Adres. Kto ma Adres?
Nie wiem. Ale to tam idziemy.
z tomu „Stigar”, 1973
tłum. ze szwedzkiego Leonard Neuger
wersja oryginalna pt. „Den skingrade församlingen”
w temacie Poezja skandynawska -
Tomas Tranströmer
Zagłębiając się
Na wielkiej drodze wjazdowej do miasta
gdy słońce stoi nisko.
Ruch gęstnieje, pełznie.
Jest ociężałym smokiem, który migocze.
Jestem jedną z łusek smoka.
Nagle czerwone słońce jest
na wprost mojej szyby
i wdziera się do środka.
Jestem prześwietlony
i jakieś pismo ukazuje się
w moim wnętrzu,
słowa piane atramentem sympatycznym
które ukazują się,
gdy papier potrzymać nad ogniem!
Wiem, że muszę jechać daleko:
przez miasto a potem
dalej, aż będzie czas wysiąść
i długo błądzić po lesie.
Iść tropem borsuka.
Robi się ciemno, prawie nic nie widać.
Tam, na mchu, leżą kamienie.
Jeden z kamieni jest drogocenny.
Potrafi przemienić wszystko,
potrafi sprawić, że mrok zabłyśnie.
Jest wyłącznikiem prądu dla całego kraju.
Wszystko od niego zależy.
Zobacz go, dotknij...
z tomu „Stigar”, 1973
tłum. ze szwedzkiego Leonard Neuger
wersja oryginalna pt. „Längre in”
w temacie Poezja skandynawskaRyszard Mierzejewski edytował(a) ten post dnia 08.10.11 o godzinie 21:08 -
Tomas Tranströmer
Preludia II
Dwie prawdy zbliżają się do siebie. Jedna od wewnątrz, druga
z zewnątrz,
a w miejscu ich spotkania można ujrzeć samego siebie.
Kto czuje, co się święci, woła zrozpaczony” „Stać!
niech się dzieje, co chce, bylem nie musiał siebie poznać.”
I jest łódź, która chce przybić do brzegu - próbuje właśnie tu -
będzie próbować bez końca.
Z leśnego mroku wyłania się długi bosak i wsuwa przez otwarte okno
między gości, rozgrzanych tańcem.
z tomu „Mörkerseende”, 1970
tłum. ze szwedzkiego Magdalena Wasilewska-Chmura
wersja oryginalna pt. „Preludier II” w temacie Poezja skandynawskaRyszard Mierzejewski edytował(a) ten post dnia 08.10.11 o godzinie 20:46
Dołącz do GoldenLine
Oferty pracy
Sprawdź aktualne oferty pracy
Aplikuj w łatwy sposób
Aplikuj jednym kliknięciem
