Temat: Jak odmienilibyście skrótowce RiL i ZKL?
Istnieje (przeklejone z
http://www.fil.us.edu.pl/ijp/poradnia/baza_archiwum.ph....
Które odmiany są poprawne?
1) Informację zdobyła dla państwa TVN24 (bo: telewizja TVN24 – r. żeński – forma używana przez dziennikarzy na antenie tej stacji);
2) Informację zdobył dla państwa TVN24 (bo: TVN – r. męski);
3) Informację zdobyło dla państwa TVN24 (bo: cztery – r. nijaki).
Sprawa jest o tyle trudna, że TVN to właściwie nie skrótowiec, gdyż nie ma rozwinięcia. A więc co?
Inny przykład:
1) PO znów obiecywała (bo: platforma – r. żeński);
2) PO znów obiecywało (bo: -o– r. nijaki).
Albo:
1) Na sanockiej PWSZ (bo: szkoła – r. żeński);
2) Na sanockim PWSZ-cie (bo: z – r. męski/nijaki).
Poruszony przez Pana problem dotyczy ustalenia rodzaju gramatycznego skrótowców, czyli wyrazów powstałych w wyniku skrócenia kilkuwyrazowych nazw instytucji, firm, urzędów itp. W tym przypadku, by określić rodzaj, możemy posłużyć się dwoma kryteriami. Po pierwsze, możemy w nazwie rozwiniętej wskazać wyraz nadrzędny (dla TVN będzie to telewizja, dla PO – platforma, a dla PWSZ – szkoła, a następnie nadać skrótowcowi jego cechy gramatyczne. Zgodnie z tą regułą wszystkie podane przez Pana skrótowce mają rodzaj żeński, a więc zdania oznaczone numerem 1 są poprawne. Istnieje jednak drugi sposób, gdy przy ustalaniu rodzaju bierzemy pod uwagę to, jak zakończony jest dany skrótowiec w wymowie. Na tej podstawie skrótowce zakończone na spółgłoskę (jak TVN i PWSZ) zaliczane są do rodzaju męskiego, z kolei zakończone na akcentowane -e, -i, -o, -u mają rodzaj nijaki i do tej grupy należy PO. Rodzaj nijaki może przysługiwać również skrótowcom zakończonym w wymowie na akcentowane -a (np. PTTK), natomiast żeński tym, które zakończone są na akcentowane (np. AGH) oraz nieakcentowane -a (np. FIFA). W związku z tym zdania numer 2 również są poprawne, jednak należy zaznaczyć, że w polszczyźnie starannej preferowany jest sposób pierwszy (zapewne dlatego na antenie TVN w odniesieniu do nazwy stacji słyszymy formy rodzaju żeńskiego). Gdy już zdecydujemy się na jedną z zasad ustalania rodzaju skrótowców, wskazane jest, byśmy stosowali ją konsekwentnie w ramach jednego tekstu. Pozostaje jeszcze problem, czy użycie rodzaju nijakiego wobec skrótowca TVN24 jest poprawne. Zaproponował Pan takie rozwiązanie, sugerując się obecnym tam członem 24 (dwadzieścia cztery), jednak jest on raczej podrzędnym elementem nazwy, stanowi wyłącznie jej uzupełnienie, dlatego też nie powinniśmy na tej podstawie decydować o rodzaju. Choć bowiem mamy tu do czynienia z zapisem rzeczownika dwadzieścia cztery, o kształcie wszystkich form fleksyjnych identycznym z M lp. liczebnika dwadzieścia cztery w rodzaju niemęskoosobowym, i choć istotnie możemy przypisać mu rodzaj nijaki (por. zdania: Można to zobaczyć na kanale o numerze dwadzieścia cztery; To dwadzieścia cztery to moja ulubiona liczba; Napisałem jedno duże dwadzieścia cztery), należy zauważyć, że jako część podanego skrótowca zachowuje się on trochę jak specjalne morfemy zwane postfiksami – pojawia się po końcówce fleksyjnej skrótowca, a sam takiej końcówki z racji swojej nieodmienności nie ma (por. Pokazywali to w TVN-ie24), a postfiks nie może decydować o rodzaju formy, która go przyłącza. Proszę też zauważyć, że pierwszy akcent owego skrótowca pada już na ostatnią sylabę członu TVN, co daje nam powód, by właśnie w nim upatrywać ważniejszy element całego skrótowca.
Korzystając z okazji, pozwolimy sobie jeszcze na krótką uwagę. Skrótowce zakończone literą Z wymawianą jako [zet] różnią się w zapisie od pozostałych i w zdaniu. Zamiast (na sanockim) *PWSZ-cie poprawnie powinniśmy napisać PWSZ-ecie.
пропозиції роботи
