Temat: Wewnętrzna fala
Ale należy sobie też zdawać sprawę, że stan
flow - przepływ, jak rozumiany ostatnio w psychologii, a rozmaite wrażenia przepływu występujące np. w taijiquan i qigong to niezupełnie to samo.
Te wrażenia przepływu nawet niekoniecznie muszą być związane ze stanem określanym
flow, zwłaszcza gdy przejawiają się nieprzyjemnie w postaci negatywnych skutków niewłaściwej praktyki.
Wrażenia te dodatkowo mogą dotyczyć subiektywnych odczuć - czegoś co dzieje się w mózgu, układzie nerwowym, ale mogą też być związane z reakcjami fizjologicznymi, które np. przenoszą się wzdłuż lini znanych jako kanały akupunktury.
W przypadku qigong w ogóle sprawa jest mocno złożona i dyskusyjna. Wiele rzeczy jest niejasnych, wiele sprzeczności między teoriami i praktyką różnych szkół. To akurat łatwo było mi obserwować w latach 80. i 90., gdy w Chinach wydawano magazyny bardziej popularne lub bardziej naukowe na ten temat. Na ich łamach toczyły się ostre dyskusje między mistrzami różnych szkół. Potem temat qigong przycichł, a czasopisma poznikały, po słynnej aferze z pewną sektą...
Natomiast w taijiquan odczucie "przepływu qi" jest elementem pozwalającym powiązać-skoordynować świadomość z ruchem ciała i użyciem siły. Czyli pewnym wyznacznikiem prawidłowości jest stosunkowo łatwo obserwowalny efekt: zdolność do kontrolowania ciała, do jego efektywnego wykorzystania choćby w tui shou. Ta "przyziemność" w dużej mierze ułatwia uniknięcia zboczenia w kierunku, który pociągałby za sobą negatywne skutki - tym może się stać podążanie za odczuciem dla samego odczucia, zamiast skupienia się na doskonaleniu "przyziemnych" umiejętności, z wykorzystaniem odczucia "przepływu qi".
Przy okazji artykuł sprzed kilku lat:
NIEPOŻĄDANE EFEKTY TRENINGU QIGONG
Ćwiczenia qigong zdobywają sobie w Polsce coraz większą popularność. Można się cieszyć, że wiele osób znajdzie w qigong coś, co pozwoli im poprawić samopoczucie i aktywnie dbać o stan zdrowia. Jednak zauważyć można, że niektórzy przedstawiają qigong jak coś absolutnie doskonałego, jako "naturalną metodę pozbawioną skutków ubocznych". Może to być przyczyną zaangażowania się niektórych osób w praktyki, które wcale nie są tak bardzo bezpieczne, szczególnie gdy próbuje się samodzielnej nauki i treningu bez nadzoru wykwalifikowanego nauczyciela. Należy bowiem zwrócić uwagę, że pod pojęciem qigong kryje się wiele rozmaitych metod, z których niektóre są proste i bezpieczne, warte szerokiej popularyzacji, ale inne mogą stwarzać zagrożenia o różnym stopniu.
Uprawiając typowe sporty, nie ukrywamy niebezpieczeństw (np. pływanie grozi utonięciem, jazda na nartach grozi złamaniem nogi), ale staramy się na nie zwracać uwagę, zapobiegać im i być w stanie reagować w krytycznej sytuacji. Dlaczego w przypadku qigong miałoby być inaczej?
Chińscy nauczyciele qigong przywiązują dużą wagę do kwestii niepożądanych skutków ubocznych, zapobiegania im i ich eliminacji. Tutaj krótko tylko przedstawię zarys tej tematyki
1. PRZYKŁADY NIEPOŻĄDANYCH EFEKTÓW
Skutki o których mowa mogą dotyczyć funkcjonowania organizmu lub psychiki. Część z nich daje się zdiagnozować tylko z punktu widzenia tradycyjnej medycyny chińskiej, nie tworząc typowych jednostek chorobowych z punktu widzenia medycyny zachodniej. Nie zmienia to faktu, że objawy te mogą być bardzo uciążliwe, i utrzymując się, wpływać na pogorszenie stanu zdrowia i problemy w życiu i pracy.
Niektóre z niepożądanych efektów podawanych przez różne źródła:
- tzw. zaburzenia qi, odwrócenie biegu qi, uderzenie qi do głowy, intensywne zaczerwienienie twarzy i oczu, bezsenność, nadmiar snów,
- uporczywe napięcie w obszarze głowy, stwardniały język, zawroty głowy, omdlenia, bóle głowy, odczucie puchnięcia głowy,
- nieprzyjemne uczucie gorąca lub zimna,
- uczucie niewygodnego nacisku na czubku głowy,
- odczucie niewygodnego, bolesnego napęcznienia w obszarze dantian,
- nieprzyjemne odczucie pęcznienia kręgosłupa,
- nieprzyjemne uczucie jakby coś przykleiło się np. do czoła lub innych części ciała,
- odczucie jakby ciało było spętane, jakby coś uniemożliwiało ruch,
- niepokój, lęki, przesadne podniecenie, drażliwość, zamęt w umyśle lub otępienie,
- zachowania uznawane za nienormalne, objawy zaburzeń psychicznych, utrata kontroli nad ruchami, zachowaniem, mówieniem (nieopanowane ruchy, zachowanie), niepowstrzymany śmiech lub płacz,
- halucynacje, widzenie duchów i bóstw (zależnie od osobistych wierzeń),
- depresja,
- zakłócenia oddechu, odczucie zablokowania klatki piersiowej, niespokojny szybki oddech,
- palpitacje serca,
- priapizm (uciążliwy, uporczywy, nieustający wzwód),
- uporczywe polucje.
2. NIEKTÓRE PRZYCZYNY POWSTAWANIA NIEPOŻĄDANYCH EFEKTÓW
- osoby słabo znające daną metodę mają tendencję do podążania za swoimi błędnymi wyobrażeniami i ćwiczenia wbrew wymogom i zasadom metody, często jest to związane z dążeniem do osiągnięcia zdolności, umiejętności i stanów, które są produktem wyobraźni ćwiczącego lub popularyzowanymi przez innych fałszywymi mitami,
- osobom które nie pracują nad swoim charakterem, postawą etyczną, trudno uzyskać spokój niezbędny do właściwego wykonywania ćwiczeń (należy zwrócić uwagę na błędność popularnego poglądu, że wykonywanie jakichkolwiek ćwiczeń qigong przynosi relaks i spokój niejako automatycznie, podczas gdy faktycznie jest to złożona praca dotycząca nie samych tylko ćwiczeń ale wielu aspektów życia), stąd ćwiczenia mogą wzmagać napięcie, niepokój i prowadzić do powstania innych niepożądanych efektów,
- niektóre osoby zbyt usilnie starają się szybko uzyskać efekty, przez co trudno im osiągnąć relaks i spokój oraz ćwiczyć cierpliwie, stopniowo robiąc postępy, czasem nie biorą pod uwagę swojego aktualnego stanu zdrowia i ćwicząc zbyt intensywnie, zamiast uzyskać poprawę pogarszają swój stan,
- niektóre osoby uczą się to jednej metody, to innej, to u tego nauczyciela, to u tamtego, żadnej metody nie poznając dobrze, a następnie podczas swojej praktyki w oparciu o błędne wyobrażenia łączą w chaotyczny sposób fragmenty różnych metod i teorii,
- niektórzy dążą usilnie do uzyskania efektu ruchu automatycznego (metoda zifadonggong), i po pewnym czasie przestają panować nad tymi ruchami, nie są w stanie się kontrolować, jakby coś zmuszało ich do pewnych działań (stan zbliżony do tego co określane jest jako opętanie),
- niektóre osoby pewne skutki uboczne lub nawet naturalne objawy pojawiające na pewnym etapie treningu, traktują jako świadectwo sukcesu i przywiązują przesadną wagę do nich, starając się te efekty utrzymywać i wzbudzać, niezgodnie z właściwymi zasadami ćwiczeń,
- wymogi marketingu sprawiają, że ponieważ lepiej sprzedaje się nie to co wartościowe i autentyczne, ale to co bardziej odpowiada oczekiwaniom laików, są tacy, którzy nauczają rzeczy błędnych i absurdalnych, ponieważ jest na to popyt. Czasem łączy się to z wykorzystaniem trików, by zrobić wrażenie na laikach,
- nauka całkowicie samodzielna z książek, bez konsultacji i kontroli nauczyciela.
3. ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU NIEPOŻĄDANYCH EFEKTÓW
- nauczyciel powinien rozumieć zasady ćwiczeń, uczyć rzetelnie, stopniując metody odpowiednio do poziomu zaawansowania uczniów, a nie dostosowywać się do absurdalnych oczekiwań laików, nie uciekać się do sztuczek robiących wrażenie na naiwnych i wprowadzających w błąd, wskazywać na realne, możliwe do osiągnięcia efekty, a także występujące ryzyka i wyjaśniać zasady bezpieczeństwa,
- uczeń powinien rozumieć sens i cel ćwiczeń, wykonywać je zgodnie z wymogami, nie oczekiwać magicznych rezultatów i nie podążać za swoimi fantazjami, przestrzegać zasad bezpiecznego ćwiczenia. Powinien zdawać sobie sprawę, że niektóre metody są bardziej bezpieczne, ale inne stwarzają duże ryzyko (taka opinia dotyczy w Chinach np. metody spontanicznych ruchów - zifadonggong), że w niektórych przypadkach możliwy jest samodzielny trening przy niewielkim udziale konsultacji ze strony nauczyciela, a w innych niezbędny jest stały nadzór.
4. REAGOWANIE W PRZYPADKU POJAWIENIA SIĘ NIEPOŻĄDANYCH EFEKTÓW
- w przypadku pojawienia się niepokojących objawów w trakcie ćwiczeń, najlepiej je przerwać i np. spokojnie pospacerować,
- być może wskazane będzie zaprzestanie treningu danej formy qigong, i wykorzystanie form uważanych za bezpieczniejsze, np. prostych ćwiczeń relaksacyjnych,
- czasem wskazane może być zaprzestanie na pewien czas treningu qigong, i zajęcie się inną formą aktywności, np. śpiewem, tańcem, grą w piłkę, co może pozwolić pozbyć się napięć związanych np. z obsesją na punkcie wybranej formy ćwiczeń qigong,
- w niektórych przypadkach pomocne mogą być różne formy masażu (tui na, an mo), oklepywania (paida),
- uczeń który ćwiczy samodzielnie i dostrzeże, że pojawiły się problemy, powinien niezwłocznie zgłosić się po konsultację do wykwalifikowanego nauczyciela danej metody,
- w Chinach jest wielu lekarzy i oddziałów szpitalnych, które specjalizują się w terapii problemów wynikłych w związku z uprawianiem qigong. Ponieważ wiele problemów jest łatwo diagnozowanych w oparciu o tradycyjną medycynę chińską, także w terapii stosowane są metody typu akupunktury, czy tradycyjne ziołolecznictwo.
Artykuł ten powstał, ponieważ ostatnio tematyka ta była dyskutowana na forach internetowych, a także otrzymałem pytania skierowane bezpośrednio do mnie. W trakcie pisania tego krótkiego opracowania oparłem się tylko na tej części literatury tematu, którą aktualnie miałem "pod ręką", a mianowicie na rozdziałach poświęconych efektom ubocznym qigong, zawartych w pozycjach:
"Chuxue qigong rumen" (Wprowadzenie do qigong dla początkujących), Pekin 1995,
"Qigongxue" (Nauka o qigong), Shanghai 1988.
Podczas pisania miałem też do dyspozycji książkę:
"Qigong zou huo ru mo de fang zhi" (Zapobieganie i leczenie efektów "iść przez ogień, wkroczyć w świat demonów" w qigong), Shanghai 1995.
Książka ta, licząca ponad 300 stron, jest w całości poświęcona tematyce skutków ubocznych treningu qigong, od zapobiegania do szczegółowej terapii w oparciu o tradycyjną chińską medycynę (łącznie z ogromną liczbą recept specyfików ziołowych stosowanych w takich przypadkach). Porusza ona jednak zbyt wiele szczegółowych kwestii, by można je omówić w krótkim artykule.
Andrzej Kalisz
Andrzej Kalisz edytował(a) ten post dnia 02.05.10 o godzinie 17:04
пропозиції роботи
