пропозиції роботи
Wojciechowski
M.
Psycholog biznesu |
szkolenia &
consulting sprzedaży
Temat: Jaźń odzwierciedlona w teorii ról
Agnieszka, studentka socjologii na Uniwersytecie Opolskim (przy okazji, serdecznie ją pozdrawiam) zadała mi pytanie dotyczące niezwykle interesującej kwestii - a mianowicie zjawiska z pogranicza psychologii i socjologii, jakim jest - jaźń odzwierciedlona.W największym skrócie rzecz ujmując jaźń odzwierciedlona jest tym, jak wyobrażamy sobie sposób w jaki widzą nas inni. Jaźń odzwierciedlona pojawia się, jako zjawisko - w relacjach międzyludzkich, ilekroć zadajemy sobie pytanie "co o mnie pomyślą inni?".
Koncepcja jaźni odzwierciedlonej jest elementem interakcjonizmu symbolicznego, teorii socjologicznej, wg której kluczowym mechanizmem kształtowania się struktur społecznych jest ciągła wymiana i ewolucja znaczeń symboli, odbywająca się w trakcie wszelkich procesów oddziaływań zachodzących między ludźmi. Interakcjonizm zaś wywodzi się z amerykańskiego pragmatyzmu filozoficznego.
W tym miejscu warto także wspomnieć o mającej bezpośredni związek z poruszaną problematyką teorią ról, której jednym z autorów jest Charles Cooley.
Głosił on, że osobowość nie jest niczym innym, jak tylko sumą wyuczonych ról społecznych, przydzielanych przez społeczeństwo. Wyznaczona rola, stawia przed jednostką żądania do kategorycznego spełnienia. Wraz z rozwojem fizjologicznym, ról przydziela się coraz więcej, a te ograniczając jednostkę, kreują jej osobowość.
Teoria ról Cooleya ma wiele wspólnego z zasadą jaźni odzwierciedlonej. Jaźń odzwierciedlona "uruchamia się" tylekroć, ile razy zadamy sobie pytanie " jak mnie widzą inni" i staramy się na to pytanie odpowiedzieć. Dochodzimy wówczas do konkluzji (w myśl teorii ról), że stajemy się tacy, za jakich uznają nas inni . Nie oznacza to , że jednostka rodzi się bez jakichkolwiek właściwości , przenoszonych genetycznie w sposób niezależny od środowiska społecznego . Tym nie mniej być człowiekiem – to być za człowieka uznawanym.
Cooley zawarł tą tezę w swojej koncepcji ról (jaźni odzwierciedlonej), która składa się z 3 aspek-tów:
1) nasze wyobrażenie o wizerunku nas samych w oczach innych osób,
2) związane z nim poczucie zadowolenia lub upokorzenia,
3) nasz sąd na temat nas samych.
Fundamentem założeń Cooley’a jest komunikacja rozumiana jako społeczne komunikowanie się. „Jaźń powstaje tylko dzięki komunikacji między daną osobą a najbliższymi jej grupami.” Według Cooley’a „głównym zadaniem socjologii jest badanie stosunków społecznych jako odbicia ludzkich wyobrażeń o nich. Jednostki nie istnieją poza społeczeństwem, a rozwój osobowości odbywa się dzięki procesowi uczenia poprzez komunikowanie się z innymi ludźmi”.
Według Cooley’a pierwotnym typem porozumiewania się ludzi była komunikacja „niewerbalna”, czyli wyraz twarzy, zwłaszcza oczu i ust, wysokość tonu głosu, modulacja głosu i jego emocjonalny ton, gesty głowy i kończyn. Początkowo były to zachowania nieintencjonalne, potem przybrały charakter zamierzony, kiedy to ludzie zaczęli celowo reprodu-kować swe instynktowne ruchy i okrzyki, aby przywołać pamięcią związane z nimi idee.
Mowa mogła pojawić się dopiero, kiedy istniała już jakaś w miarę świadoma wspólnota ludzka. Język jest strukturą względnie stabilną, która jednak oczywiście ulega pewnym zmianom w czasie, dokonywanym przez każdego człowieka. Na podstawie komunikacji, wymieniania i rozpowszechniania przez ludzi idei powstawała opinia publiczna, kształtowały się pewne koncepcje, wartości, które były przekazywane z pokolenia na pokolenia, aż przekształciły się w instytucje społeczne.
Następnym krokiem w rozwoju komunikacji międzyludzkiej było wynalezienie pisma, które utrwala idee i umożliwia lepsze zabezpieczenie przed nagłymi przerwami, zapewnia ciągły i zróżnicowany rozwój umysłu ludzkiego (indywidualnego i zbiorowego). Pismo jest warunkiem powstania nauki i literatury, „wymagają one bowiem środka, za pomocą którego ważne idee mogą być przekazywane w sposób bardzo dokładny ludziom odległym od swych autorów zarówno w czasie, jak i w przestrzeni”. Ponadto pismo jest konieczne dla właściwego funkcjonowania państwa, poprzez utrwalanie zasad prawnych i obyczajowych. Podobnie religia, która zawsze posiada jakieś „pisma” swojego założyciela lub jego bezpośrednich uczniów, na których mogą opierać się jej wyznawcy.
Jako kolejne udogodnienie pojawił się druk, który, oprócz tego, że przechowuje idee, to w ogromnym zakresie rozszerza do nich dostęp, także masom i umożliwia praktycznie
i technicznie powszechną naukę pisania i czytania. Wynalazek Gutenberga oznacza także demokratyzację kultury, daje szanse na uzyskanie wiedzy przez masy, co prowadzi w konsekwencji do „politycznego przebudzenia mas”.
Zdaniem Cooley’a, poza mową, pismem czy drukiem, w społeczeństwach nowoczesnych symbole nadal odgrywają znaczącą rolę w procesie komunikacji (flagi, tarcze herbowe, także sztuka: malarstwo, rzeźba, architektura, muzyka). Mają one funkcję ilustracyjna oraz funkcję przenoszenia uczuć.
Wracając do jaźni odzwierciedlonej - jest ona przeciwstawna jaźni subiektywnej. Ta bowiem jest odpowiedzialna za subiektywne postrzeganie jednostki przez samą siebie.
Case study
Jeśli inni będą często mówić mi, że jestem zdolnym, mądrym człowiekiem, to w mojej samowiedzy pojawią się informacje o tym, że jestem taki właśnie. Jeśli inni będą mi mówić, że mnie nie lubią, będę myślał, że jestem osobą nielubianą.
Jednym ze źródeł samowiedzy jest "społeczne lustro" - interpretacja zachowań i wypowiedzi innych na nasz temat staje się podstawą tego co myślimy o sobie.
