Temat: Dotacje na podręczniki Wydawcy akademiccy w...

Na zaproszenie Podsekretarza Stanu, profesor Grażyny Prawelskiej–Skrzypek, 17 listopada w siedzibie ministerstwa, odbyło się spotkanie z wydawcami akademickimi. Wzięła w nim udział również Monika Kwiecień–Milan, dyrektor departamentu prowadzącego sprawy wynikające z rozporządzenia (rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 10 lipca 2006 roku) dotyczącego dotacji przedmiotowych do podręczników akademickich.

Zaproszenie otrzymali wydawcy, którzy złożyli wnioski o dotację na dofinansowanie wydania podręcznika akademickiego na 2009 rok, łącznie grupa kilkudziesięciu podmiotów, zarówno komercyjnych jak i reprezentujących oficyny szkół wyższych. Wśród uczestników spotkania obecni byli przedstawiciele Sekcji Wydawców Akademickich Polskiej Izby Książki oraz Stowarzyszenia Wydawców Uczelni Wyższych.

Minister Prawelska–Skrzypek przedstawiła statystyki dotyczące liczby składanych wniosków, obszarów przedmiotowych, liczby podręczników uzyskujących dotacje przedmiotowe oraz kwot przeznaczanych na ten cel przez rząd w ostatnich latach. Zwróciła również uwagę na malejący udział podręczników do przedmiotów ścisłych i przyrodniczych, a ten obszar kształcenia jest wyraźnym priorytetem ministerstwa. W chwili obecnej dominują wnioski z obszaru nauk humanistycznych, prawnych i ekonomicznych.
Zgodnie z rozporządzeniem obowiązują dwie podstawowe stawki na arkusz wydawniczy podręcznika: 1300 zł w przy pierwszym wydaniu i 900 zł w przypadku kolejnego wydania.
Zaniepokojenie Pani Minister wzbudziła tegoroczna liczba wniosków o przeniesienie wypłacenia dotacji (wydania podręcznika) z roku bieżącego na 2009 (w kwocie ok. 4,2 mln zł z ok. 9 mln zł zaplanowanych dotacji).

Wystąpienie Pani Minister oraz temat spotkania wywołał ożywioną dyskusję. Podczas trwającego dwie godziny spotkania poruszono m.in. następujące kwestie:

• Potrzeba utrzymania dofinansowania podręczników akademickich; dotacje zapewniają możliwość utrzymania względnie niskiej ceny (korzyść dla studenta) oraz stwarzają możliwość wydania książek, które inaczej zapewne nie zostałyby wydane (korzyść dla autorów, prezentujących dorobek poszczególnych dyscyplin i własne dokonania naukowe)
• Kwoty przeznaczone w budżecie ministerstwa na dotacje (ok. 8 mln zł rocznie) nie są wystarczające uwzględniając rozwój szkolnictwa wyższego w Polsce w ostatnich latach (przed kilku laty środki alokowane na ten cel w budżecie państwa sięgały już 10,5 mln zł)
• Zastrzeżenia wydawców budzą procedury oceny złożonych wniosków, w tym recenzowanie książek (brak jawności recenzji, brak możliwości odwołania się od recenzji, sposób formowania grupy recenzentów i brak możliwości zmiany lub okresowej wymiany tak powołanego zespołu)
• Brak środków na wsparcie szkoleń redaktorów tekstów naukowych, powolne odchodzenie z zawodu wykwalifikowanej kadry i brak wsparcia państwa na kształcenie i szkolenie unikalnych umiejętności redaktorskich,
• Brak przestrzegania prawa autorskiego na uczelniach, m.in. brak przeciwdziałania władz uczelni powszechnej praktyce kserowania podręczników akademickich i innych książek w sposób sprzeczny z obowiązującym prawem, ignorowanie problemu przez władze uczelni i ministerstwo,
• Obowiązujące obecnie przepisy uniemożliwiają wydawnictwom uczelnianym ubieganie się o dotacje dla czasopism i monografii (problem monografii i prac naukowych regulują inne przepisy i nie był on przedmiotem agendy tego spotkania, istniejące obecnie rozwiązania i wysokość stawek nie stwarzają faktycznie wsparcia państwa dla tego obszaru wydawniczego). Minister Prawelska–Skrzypek poinformowała, że trwają m.in. prace nad naliczaniem algorytmu przyznawania dotacji dla wydawnictw uczelnianych,
• Wśród kwestii proceduralnych, związanych z funkcjonowaniem rozporządzenia, zwracano szczególnie uwagę na potrzebę m.in. jak najwcześniejszej informacji ministerstwa o liczbie przyznanych punktów dla poszczególnych wniosków, aby uniknąć opóźnień w pracach nad książkami (późna informacja była w obecnym roku podstawową przyczyną wniosków wydawców o przeniesienie dotacji na 2009 rok); refleksji nad kryteriami oceny składanych wniosków; uwzględnienia trudności znalezienia recenzenta dla bardzo specjalistycznych podręczników.

Wszyscy uczestnicy spotkania wyrazili nadzieję na kontynuację dialogu z ministerstwem. Organizację spotkania uznano za wyraz docenienia przez Panią Minister spraw związanych z dotacjami do podręczników akademickich oraz za potrzebę nawiązania dialogu ze środowiskiem wydawców akademickich.

Wnioski:

1. Sekcja Wydawców Akademickich PIK powinna napisać krótki list z podziękowaniem za spotkanie oraz propozycją spraw do dalszej dyskusji.
2. Należy opracować i przedstawić uwagi do procedur dotyczących funkcjonowania rozporządzenia mając na uwadze, że zmiana samego rozporządzenia wymaga zgody Komisji Europejskiej (rozporządzenie funkcjonuje do 2012 roku), a zatem obecnie należy skupić się przede wszystkim na mechanizmach jego działania.
3. Należy podjąć inicjatywę i przedstawić propozycję działań informacyjno-prewencyjnych dotyczących naruszeń prawa autorskiego.
4. Należy podnieść kwestię wysokości środków przeznaczanych w budżecie na dotacje, kwestię monografii i książek naukowych oraz środków wspierających budżety bibliotek akademickich i publicznych na zakup książki akademickiej.
3. Należy, w kontekście powyższych planów, wzmóc działania dotyczące zmiany rozporządzenia w sprawie egzemplarzy obowiązkowych dla bibliotek i innych spraw od lat podnoszonych przez środowisko wydawców (sporządzić listę spraw i plan działania).

Andrzej Chrzanowski, prezes Wydawnictw Akademickich i Profesjonalnych