Temat: ojciec właściwy
Przypadek kliniczny - przedruk z portalu genetyki i biotechnologii.
Po ciężkim zabiegu operacyjnym 17-letni syn Państwa S. wymagał przetoczenia 2 jednostek masy erytrocytarnej. Ojciec, wiedząc że matka dziecka ma grupę krwi 0 Rh „+”, a chlopiec ma A Rh „-" , zaproponował przetoczenie dziecku swojej krwi (masy erytrocytarnej), przypuszczając że ma grupę A. Nieoczekiwanie okazało się jednak, że ojciec ma grupę krwi O Rh „-". Mimo że nie jest to krew jednoimienna, zasadniczo mógłby być dawcą masy erytrocytarnej dla dziecka. Wywiązała się jednak dyskusja między rodzicami o ojcostwo syna. W końcu jak to możliwe, aby rodzice o grupie krwi O mieli dziecko z grupą krwi A? Poproszono o opinię lekarza, który wobec zapewnień matki o wierności wobec małżonka, postanowił skierować ich do specjalistycznego ośrodka, w celu dokładniejszych badań serologicznych. Stwierdzono, że chlopiec ma tzw. słabą grupę krwi A, a nosicielem allelu „A” jest jego matka - fenotypowo O.
Występowanie tak zwanych słabych grup krwi A oraz B opisano w wielu populacjach. Dziedziczenie następuje najczęściej zgodnie z prawami Mendla. Produktami genów ABO (geny zlokalizowane na chromosomie 9) są białka o właściwościach enzymatycznych - glikozylotransferazy. Grupy krwi A i B powstają przez działanie transferaz – N-acetylogalaktozaminotransferazy (tzw. enzymu-A) oraz galaktozylotransferazy (enzymu-B) na lańcuch H. Przenoszą one z cząsteczki UDP na łańcuch cukrowy substancji H odpowiednie fragmenty łańcucha, determinujące grupę krwi (1). U osób z grupą krwi A istnieje enzym-A, dla B enzym-B, dla grupy AB oba enzymy, zaś osoba z grupą „O” nie posiada żadnego z enzymów.
W wyniku mutacji punktowych może istnieć polimorfizm antygenów - na przykład grupa A2. Z kolei fenotyp tzw. słabej grupy krwi może pojawić się, gdy:
1. W locus dla enzymu grupy krwi A- lub B- nastąpi bezpośrednia mutacja
2. W tkankach hemopoetycznych dojdzie do zmniejszenia ekspresji A- lub B-enzymu, kontrolowane przez „geny supresorowe” i „geny modyfikujące”
3. Dojdzie do niedostatecznej glikozylacji miejsca akceptorowego H (H site) w błonie komórkowej krwinek czerwonych, zależnych od nieprawidłowości w budowie składników błony komórkowej krwinek związanych z substancjami grupowymi krwi (2)
Można zatem sobie wyobrazić, że w przypadku dziewczynki test hemaglutynacji z krwinkami A wypadł ujemnie. Jednak pacjentka posiada antygeny A na krwinkach czerwonych. W osoczu natomiast spodziewamy się substancji H- i A-; natomiast nie ma przeciwciał anty-A, są natomiast anty-B.
U jednego z opisanych pacjentów z grupą krwi Bm czyli B-slabe, aktywność w osoczu enzymu-B, była zmniejszona o połowę, przy stwierdzeniu obecności na krwinkach antygenu B, określeniu przeciwciał we krwi, oraz budowie błony komórkowej krwinek. Udowodniono, że u pacjenta 85-90% miejsc H było niezglukozylowanych. Enzym B miał niskie powinowactwo do UDP-Gal. W związku z tym, mimo prawidłowej aktywności enzymu w osoczu, na krwinkach czerwonych jedynie do 15% miejsc mogło być glukozylowane. Wywnioskowano, że mutacja musiała spowodować zmianę struktury enzymu i obniżyć jego powinowactwo do substancji. (1)
Pozostałe badania dowodzą nieprawidłowości w strukturze błony komórkowej krwinek, rzutujące na aktywność B-enzymu oraz działanie genów supresorowych, zakładając jednakowe właściwości B-enzymu u Bm jak i u B lub działanie genów modyfikujących. Niedawno opisano różnorodność sekwencji regulatorowej CBF/NF-Y, związaną ze słabą grupa krwi B. (3)
Jaki może mieć to wpływ na postępowanie w przypadku takich pacjentów, jak opisany?
Należy pamiętać o istnieniu słabych grup krwi. Oczywiście w codziennej praktyce przypadki te należą do rzadkości. W przypadku konieczności przetoczenia krwi pacjentowi lub wątpliwości przed jakimi stanęli Państwo S., pojawiają się dylematy. W przypadku transfuzji krwi oczywiście istnieje możliwość przetoczenia masy erytrocytarnej uniwersalnej, natomiast osoba ta może zostać dawcą jedynie dla grupy A lub AB.
Bibliografia
1. Biologia molekularna w medycynie. J.Bal, PZWL 2007.
2. A case of weak blood group B expression (Bm) associated with abnormal group galactosyltransferase. Yoshida A, Yamato K, Dave V et al. Blood,1982 59: 323-327.
3. Weak blood group B phenotypes may be caused by variations in the CCAAT-binding factor/NF-Y enhancer region of the ABO gene. Seltsam A, Wagner FF, Grüger D et al. Transfusion. 2007;47(12):2330-5.
пропозиції роботи
