Temat: Podręcznik medycyny umysłu i ciała w podstawowej opiece...

Fragment książki Podręcznik medycyny umysłu i ciała w podstawowej opiece zdrowotnej (Moss i in. 2003):

Biofeedback należy do grupy opartych na dowodach interwencji, stanowiąc punkt wyjścia do interwencji typu umysł-ciało (Moss 1998; Schwartz & Associates 1995). Sensory sprzętu do biofeedbacku mierzą pewne biologiczne parametry, jak wielkość napięcia mięśni, i dostarczają natychmiastowej informacji o wartości tych parametrów osobie, w postaci odpowiednich wizualnych bądź dźwiękowych sygnałów (Lewis 2001). Sprzężenie zwrotne informacji o stanie fizjologicznym organizmu powoduje, że osoba staje się bardziej świadoma swojego ciała i poprzez to, może w większym stopniu kontrolować swoje ciało (patrz rys.1.1). Biofeedback opiera się na filozofii samoregulacji i nabywania świadomej, dowolnej kontroli nad własnym ciałem i życiem. Poprzez naukę kontroli nad własnymi mięśniami, falami mózgowymi albo innymi procesami fizjologicznymi, poprzez łagodzenie nasilenia objawów, poprzez aktywne uczestniczenie w kształtowaniu własnego zdrowia, u pacjenta wykształca się poczucie sprawczości. A poczucie sprawczości, wewnętrzne przekonanie o możliwości wykonania czegoś, co przyniesie pozytywny skutek, często generalizuje się na pozostałe obszary życia człowieka, przynosząc szereg pozytywnych zmian. Biofeedback jest bardzo użytecznym sposobem ukazującym pacjentom realność i znaczenie wzajemnych powiązań między umysłem i ciałem. Przy pomocy sprzętu do biofeedbacku można jednoznacznie pokazać pacjentowi, jak myśli czy wspomnienia mogą wpływać na stany fizjologiczne organizmu. Zasada biofeedbacku opiera się na zasadach psychofizjologii, które mówią, iż związki umysłu i ciała mają taki charakter, że jakakolwiek zmiana stanu ciała, wywołuje reakcję psychologiczną, a jakakolwiek reakcja psychologiczna wywołuje zmiany fizjologiczne (Greek, Greek & Walters 1970 s.3). Ponieważ sprzęt do biofeedbacku rejestruje subtelne reakcje fizjologiczne pacjenta, a pacjent stopniowo uczy się świadomego rozpoznawania i czucia czegoś, co dotychczas miało charakter automatyczny i było poza obszarem świadomości, można powiedzieć, że biofeedback jest szybkim sposobem nauki podwyższonego poziomu świadomości własnego ciała. Biofeedback przyspiesza także proces kształtowania umiejętności relaksacji. Służy on także jako swoisty "koń trojański", gdyż dla pacjentów zorientowanych somatycznie, stanowi on znakomite wprowadzenie w świat relacji umysł-ciało (patrz rozdział 2; Wickramasekera 1998; Wickramasekera, Davies & Davies 1996). Wreszcie, biofeedback umożliwia osobie modyfikowanie kluczowych dla jej choroby czy cierpienia zmiennych fizjologicznych, co znamiennie przekłada się na jej stan zdrowia. Rozdział 3 poświęcony jest roli fizjologicznych mechanizmów i zmian behawioralnych w procesie leczenia i powrotu do zdrowia. Biofeedback nie jest oczywiście wykorzystywany jako samodzielny instrument, lecz jako element całościowego podejścia umysł-ciało, które nazywa się kliniczną psychofizjologią. Psychofizjologia kliniczna wykorzystuje aktualną wiedzę dotyczącą umiejętności kształtowania zachowań i rozumienia zasad funkcjonowania organizmu w sposób, wywołujący równocześnie odpowiednie zmiany w ciele i umyśle. W praktyce, terapeuci przygotowują szeroki program terapeutyczny, dostosowany indywidualnie do pacjenta, który może obejmować wszystkie bądź niektóre z poniższych elementów:

1. edukacja z zakresu roli określonych procesów fizjologicznych w występowaniu objawów
2. trening umiejętności relaksacji, włączając w to trening relaksacji progresywnej, trening autogenny i oddychanie przeponowe
3. radzenie sobie ze stresem, tak by skutecznie modyfikować wpływ czynników zaostrzających objawy fizjologiczne, związanych z życiem rodzinnym czy pracą
4. zmiana schematów poznawczych, które są przyczynami napięcia psychicznego
5. terapia behawioralna zmierzająca do ograniczenia nieprzystosowawczych czy samodestruktywnych zachowań
6. monitoring psychofizjologiczny w trakcie psychoterapii, który dzięki śledzeniu napięcia układu autonomicznego umożliwia wykrycie ukrytych problemów emocjonalnych, (Wickramasekera 1998,1998).

Biofeedback i psychofizjologia kliniczna stanowią model dla medycyny umysłu i ciała, ponieważ wywodzą się z obecnego od trzech dekad całościowego podejścia do problematyki zdrowia i choroby, popartego w tym czasie naukowymi dowodami i zmierzającego do powiększenia zakresu, w jakim człowiek może kontrolować swoje ciało i umysł.