Temat: Zwyczajne niezwyczajne

Jak wiadomo rośliny lecznicze otaczają nas zewsząd, nieświadomie deptamy je podczas majowego wypadu do lasu (jeszcze trochę musimy poczekać ;)), tłoczą się w szczelinach miejskich chodników, niejednokrotnie nigdy w życiu nie posądzilibyśmy, że taka zwyczajna, pospolita, a jednak leczy (i nie tylko ;)).

Stokrotka pospolita (Bellis perennis)





Z pospolitych kwiatów stokrotek splata się urocze wianki, ale są też one surowcem zielarskim. Działają tonizująco, ściągająco, moczopędnie. Dodatkowo znalazły zastosowanie w kuchni, są dodawane do wiosennych sałatek.

Mniszek lekarski (Taraxum officinale)





Jego liście lub korzenie są surowcem zielarskim, podobnie jak słoneczne kwiaty dmuchawca. Mniszek na pewno poprawi trawienie i zaburzoną pracę pęcherzyka żółciowego. Zbiera się młode listki mlecza, używane są one też do doprawiania niektórych lekkich zup. Z uprażonych korzeni rośliny przygotowuje się rodzaj kawy.

Gwiazdnica pospolita (Stellaria media)





Taki zwykły chwast, odrastający nawet po wydawałoby się porządnym wypieleniu ogródka. Ziele działa tonizująco na wątrobę, działa nieco przeciwbólowo, przecwmiażdżycowo, odtruwająco, moczopędnie, wykrztuśnie, przeczyszczająco i wiele wiele innych. Wchodzi w skład kosmetyków ponieważ nawilża skórę i łagodzi podrażnienia. W kuchni przyrządza się z niego sałatki, dodaje do twarożku i sosów. Można też przyrządzać "jak szpinak". Z ziela pozyskuje się tez szary barwnik.

Temat: Zwyczajne niezwyczajne

ZWYCZAJNE NADZWYCZAJNE (II)

Rumianek, mięta, szałwia, melisa, dziurawiec… nie może ich zabraknąć w żadnej aptece. Zioła te zwykle pochowane w przepastnych szafach magazynów i tak chętnie wybierane są przez pacjentów jako znane i cenione środki pomocne w kuracji wielu powszechnie występujących dolegliwości. Jednak szczególnie interesujące wydaje się odkrywanie właściwości leczniczych w roślinach, które zazwyczaj traktowane są jako niechciani przybysze. Zwłaszcza gdy pojawiają się kolejny raz, kiełkując chwilę po ich uciążliwym pozbyciu się spomiędzy karnych rządków przydomowego ogrodu.

Gwiazdnica pospolita
Stellaria media


Jest to wyjątkowo uporczywy chwast, co związane jest zarówno zwydawaniem przez roślinę nawet trzykrotnie w trakcie sezonu wegetacji mnóstwa nasion, jak i zdolnością do rozmnażania wegetatywnego. Wystarczy, że drobna łodyżka zetknie się z powierzchnią ziemi, a z okolic węzłów szybko wyrastają nowe korzenie. Ten skromny przedstawiciel rodziny goździkowatych zdolny jest kwitnąć już od marca aż do października, a nawet w trakcie niezbyt mroźnego okresu zimowego. Wówczas na rozgałęzionych, delikatnych, dorastających do 30 cm. łodygach obok niewielkich, jajowatych liści pojawiają się małe, niespełna 0,5 cm. białe, niepozorne kwiatki w kształcie gwiazdek. Ziele najchętniej wybiera stanowiska dość wilgotne – stąd inna nazwa rośliny – mokrzyca. Szybciej rozwija się w lekkim półcieniu, ale nie pogardzi też miejscem nasłonecznionym. I tak wydaje się, że zaraz po usunięciu jednego chwastu rozwijać się tam zaczyna w zamian całe mnóstwo maleńkich gwiazdnic. Można rzec, że zdecydowanie nie jest to jedna z ulubionych roślin przez ogrodników. Być może jednak bliższe przyjrzenie się gwiazdnicy pospolitej zmieni podejście do niej i wyrwana roślina zamiast trafić do kompostownika znajdzie inne, ciekawsze zastosowanie.

Przede wszystkim jej nie owocujące ziele (Herba Stellariae mediae) jest surowcem leczniczym i to dość popularnym w Anglii, Rosji oraz w U.S.A. Do związków czynnych obecnych w roślinie zaliczane są: saponozydy triterpenowe, flawonoidy (głównie rutozyd i pochodnie apigeniny), kwas gamma-linolenowy i kwas paraaminobenzoesowy, kumaryny, fitosterole. Towarzyszą im witaminy (C, PP, E, B1, B2, prowitamina A), jak i mikroelementy (sole fosforu, wapnia, potasu, żelaza, magnezu, selenu, sodu, krzemu, jodu). Gwiazdnica posiada właściwości tonizujące wątrobę (kwas gamma-linolenowy), przeciwmiażdżycowe, nieco przeciwbólowe i przeciwkrwotoczne. Działa diuretycznie i detoksykująco na cały organizm. Dodatkowo też ściągająco, powlekająco, zmiękczająco, wykrztuśnie, przeczyszczająco i wiatropędnie. Dlatego jej przetwory podawane są przy zaburzeniach właściwej przemiany materii, w schorzeniach reumatycznych i dermatologicznych (kwas gamma-linolenowy), przy problemach krążeniowych, w tym przy nadciśnieniu tętniczym. Również w przypadku nieżytów dróg oddechowych, w chorobach nerek i jako środek wspomagający odchudzanie. Ze względu na znaczną ilość witaminy C gwiazdnica działa przeciwszkorbutowo, natomiast obecny w surowcu jod pomaga na zaburzenia pracy tarczycy (wole endemiczne). Ziele jest stosowane także zewnętrznie, wówczas działa odtruwająco i skraca okres gojenia się zmian skórnych i zranień. Za właściwości łagodzące, zmiękczające i przeciwświądowe najprawdopodobniej odpowiedzialne są saponozydy triterpenowe, którym przypisywany jest kortykopodobny mechanizm działania. Można spotkać zalecenia stosowania zmiażdżonego ziela rośliny, jej świeżo wyciśniętego soku lub kremów z wyciągiem z gwiazdnicy. Łagodzą one objawy egzem, łuszczycy, żylaków, guzków krwawniczych. Przygotowywane są lecznicze kąpiele z gwiazdnicowym naparem, które działają delikatnie przeciwświądowo.

Ziele gwiazdnicy to także surowiec kosmetyczny o właściwościach powlekających, kojących, przeciwzapalnych i nawilżających. Znajduje się w składzie nawilżającego kremu do skóry suchej i podrażnionej SOS Rescue Me firmy Barefoot Botanicals.
Z mało znanych zalet gwiazdnicy korzysta też sztuka kulinarna. Jest ona cała jadalna, ale najsmaczniejsze są jej listki. Roślinę można spożywać na surowo i gotować. Przyrządzać jako jarzynkę, tak jak szpinak. Można łączyć z twarożkiem, wkrajać do sałatek, zup lub doprawiać nią sosy.

Pasta z gwiazdnicą

100 g. liści gwiazdnicy
50 g. tartego chrzanu
100 g. masła
sól i pieprz

Drobno pokrojoną gwiazdnicę połączyć z chrzanem, masłem i przyprawić do smaku. Pasta może służyć do smarowania pieczywa.

Zupa z gwiazdnicą

garść świeżych grzybów
filiżanka pokrojonych listków gwiazdnicy
cebula
masło
parę ziemniaków
kwaśna śmietana
2 ząbki czosnku
szczypiorek
sól i pieprz
1,5 l. wody

Cebulkę poddusić na maśle, dodać pokrojone grzyby, zalać wodą, dodać sól i pieprz, pod koniec gotowania dołożyć pokrojone ziemniaki, na samym końcu gdy już będą miękkie, dodać zmiażdżony czosnek, gwiazdnicę, szczypiorek. Po lekkim ostudzeniu połączyć ze śmietaną.Dagmara S. edytował(a) ten post dnia 06.11.09 o godzinie 12:15

Temat: Zwyczajne niezwyczajne

ZWYCZAJNE NADZWYCZAJNE (cz. I)

Z racji zawodu, a często również zamiłowania, rośliny lecznicze nie kryją przed farmaceutami zbyt wielu tajemnic. Oczywiste jest, jaką zalecić mieszankę ziołową lub lek roślinny, gdy dokucza takie, a nie inne schorzenie. Wiadomo też dzięki obecności których związków czynnych pojawiło się działanie preparatu oraz na drodze jakiego mechanizmu farmakologicznego. Wciąż przybywa coraz więcej dostępnych bez recepty preparatów pochodzenia naturalnego. Obok dobrze znanych roślin leczniczych pojawiają się nowe, często wywodzące się z obcych, egzotycznych rejonów geograficznych. Jednak i w rodzimej florze odnaleźć można przykłady roślin, których powszechnie nie posądzalibyśmy o właściwości lecznicze, a które znaleźć można co krok. Wystarczy spojrzeć na spłachetek zwyczajnego trawnika, gdzie obok uciążliwego perzu (tabletki Deco) rozkwita czerwona koniczyna (tabletki Femiflavon), a nieco dalej wabią ku sobie złociste, pogodne kwiaty mniszka (Succus Taraxaci), przy których trudno dostrzec ukryty, drobny rdest ptasi (pasta Fitolizyna). Tym znanym ziołom towarzyszy zwykle łan delikatnych stokrotek pospolitych (Bellis perennis), dla których charakterystyczna jest nie tylko, jakby się pierwotnie mogło wydawać, jedynie dyskretna, niewymuszona uroda. Stokrotka to bylina należąca do rodziny astrowatych (Asteraceae), która chętnie rośnie w ogrodach, na łąkach i przydrożach na terenie całej Europy, w Azji Mniejszej, Ameryce Północnej oraz w Nowej Zelandii. Wyhodowano jej liczne, ogrodowe odmiany, w tym najbardziej atrakcyjne o pełnych kwiatach w odcieniach od śnieżnej bieli, poprzez łagodne róże, aż po mocne bordo. Pięknie prezentuje się wiosenna rabata, na której obok ciemnoróżowych koszyczków stokrotek widnieją błękitne niezapominajki. Niegdyś, zwłaszcza w okresie średniowiecza roślinie przypisywano właściwości panaceum na wszystkie mniejsze, jak i poważne dolegliwości. Przygotowywane z kwiatów stokrotki odwary miały koić kaszel, leczyć gruźlicę, łagodzić wszelakie dermatozy. Z kolei napary z koszyczków i liści służyły do tamowania drobnych krwawień z dróg moczowych i płuc. Miały też działać przeciwgorączkowo i oczyszczać organizm ze zbędnych produktów przemiany materii oraz toksyn. Dziś w farmacji jako surowiec leczniczy zbiorowi podlegają kwiaty stokrotki pospolitej (Flos Bellidis). Do obecnych w nich ciał czynnych zalicza się: saponozydy triterpenowe, garbniki, flawonoidy (pochodne apigeniny i luteoliny), olejek eteryczny, substancje śluzowe, antocyjany, związki gorzkie, kwasy organiczne (winowy i jabłkowy), sole mineralne, żywice, woski. Stokrotka wykazuje przede wszystkim działanie wykrztuśne, diuretyczne oraz ogólnie tonizujące i wzmacniające organizm. Dodatkowo posiada właściwości ściągające i przeciwzapalne. Surowiec jest stosowany zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie. Wykonywane z użyciem drobnych kwiatuszków lecznicze napary podawane są w stanach nieprawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego, jak też gdy wskazane jest zadziałanie moczopędne i w celu regulacji pracy wątroby. Ponieważ surowiec wzmacnia ściany drobnych naczyń krwionośnych wykonuje się okłady ze stokrotkowym naparem. Zalecane są one przy niewielkich krwawieniach, otarciach, siniakach i obrzękach. Łagodzą także objawy schorzeń dermatologicznych, w tym dokuczliwych egzem i zmian trądzikowych. W lecznictwie ludowym napar z ziela rośliny zalecany jest jako środek regulujący cykle miesięczne, ma działać hipotensyjnie i korzystnie wpływać na profil lipidów we krwi. Napar z kwiatków bywa stosowany do sporządzania irygacji w stanach zapalnych dróg rodnych. Maleńkie kwiaty stokrotki są także surowcem stosowanym w kosmetyce, znane są przepisy na lecznicze kąpiele, gdzie obok innych ziół występuje kwiat stokrotki. Delikatnie tonizują, odtruwają i poprawiają ogólny stan skóry. Z zalet zdrowotnych świeżych pąków byliny korzysta też od czasów średniowiecza sztuka kulinarna. Znaleźć można przepisy na wiosenne sałatki, gdzie jedną z pożądanych w okresie przednówka nowalijek są właśnie stokrotki. I tak te niepozorne kwiatki symbolizujące niewinność, wieczną młodość oraz niecierpliwą i wyjątkową miłość służyć mogą nie tylko do tworzenia dekoracyjnych bukiecików i splatania uroczych wianków.

Stokrotkowy napar:

Wziąć 20 g. kwiatów rośliny, zalać 2 szklankami wrzącej wody. Przykryć szczelnie i zostawić na około 1 godzinę. Należy pić po 1/2 – 1/3 szklanki 2 razy dziennie pomiędzy posiłkami (w celu działania diuretycznego i odtrucia). A jako środek wykrztuśny po 1/3 – 1/4 szklanki kilka razy dziennie.
Stokrotkowa kąpiel:

Wziąć po 20 g.:
- kwiatostanów krwawnika
- kwiatów nagietka
- kwiatów stokrotki
- liści szałwi
- liści babki lancetowatej

Zalać 2 l. zimnej wody, a następnie ogrzewać pod przykryciem, na wolnym ogniu około 2 minuty. Odcedzony płyn wlać do wanny z wodą o temperaturze 38 C. Kąpiel powinna trwać do 20 minut.

Stokrotkowa sałatka:

- 1 zielona sałata
- 1 główka radicchio
- 100 g. truskawek
- 1 pęczek młodej cebulki
- kilka koszyczków stokrotek

Sos:
- 150 g. kwaśnej śmietanki
- 1 łyżka łagodnej musztardy
- 1 łyżka miodu
- 2 łyżki octu winnego (lub do smaku)
- sok z cytryny (do smaku)
- sól i pieprz
- 1 pęczek estragonu

Składniki umyć, delikatnie rozdrobnić (bez stokrotek) na mniejsze części i wymieszać. Wykonać sos, na początek ucierając miód, ocet, sok z cytryny, kolejno doprawić solą i pieprzem, dodać posiekany estragon. Na wierzchu ułożyć kwiaty stokrotek.